BUNGKHUA
Bungkhua cu Thantlang peng India (Mizoram) ram ri Tio tiva pi kam ah a um mi asi. Ni tlak lei ah Tio tiva pi, chak lei ah Leisen va, thlang lei ah Khualtu va ti in tiva pathum nih a kar ceh mi khua a si.
Bungkhua cu Pu Thang Lut (Hlawnchhing) nih Thantlang khua in 1845 kum hrawng ah a rak tlak mi a si. Pu Thang Lut nih a mah lawng si lo in miphun dang a si mi Pu Dir Thang (Thluasut), Pu Than Bur (Khenglawt), Pu Tin Chawn (Hlawnceu) hna cu aa sawm hna i an rak tlak mi a si. Khua an tlaknak hmun ah cun Bung kung lian pi a rak um. Bung kung a kua chung ah tidil lian pi a um i cu tidil chung ah cun ngaleng nupa an rak um. Cu Bung pi cu an rak ttihzah i an rak biak. Cu bungkung pi min chuan khan cun Bungkhua tiah an auhnak a si.
Kum tlawmpal an um hnu ah cu Bungpi chung tidil cu a reu I ngaleng nupa cu an tlau. Bungpi zong cu a thi colh ve. Cucaah khuami hna an hna a ngam ti lo I Bungpi hmun cun an I tthial I Marchim khua (khua hmunbo) ah an I thial. Hi ka hmun an um lio 1858 hrawng ah Bungkhua cu Mar ral nih an rak chim hna. Asinain khuami ttanrual nak le khuachim chan bawmhchanhnak thawng in Mar ral cu an rak tei hna I an rak thah dih hna. Cu khua ah cun kum tam nawn khua an rak sa nain sa le ral kong ah siseh, ram kang le mei kang I vennak ah an hna a ngam deuh lo caah 1880 kum hrawng ah Pu Mar Nawn nih a tu lio Bungkhua khua khi a rak tlak pi hna.
Bungkhua cu inn 150 hrawng an si. Minung 400 in 500 kar tluk an um. A tu lio ral thawh ruang ah ralzam camp IDP Bungkhua ah an chiah I ralzam 500 tluk an um. Khua mi he an dihlak 1000 tluk an um. 1962 kum thok khan nihin ni tiang vawlei cung ramkip hmun kip ah an pem an vak I ramri ngei lo Bungkhua khua ah a cang. Vawlei cung ram 10 tluk ah khua an sa cang.
Bungkhua cu Mizo ramri um mi asi caah Thantlang peng le Mizo ram pehtlaihnak (Boarder Commercial Road) motor lam a pem hmasa bik nak khua asi. 1998 kum ah Mizo ram cozah le Lairam cazoh kap hnih hnatlak nak in Tio tiang motor lam an rak cawh I nihin ni tiang Mizo ram le Kawlram I pehtlaih I chawhlehnak ramri lam pi a si. Vawlei ralpi 2 nak lio ah Mirang cozah nih Bungkhua ah ralkap camp an rak chiah i missionary sianginn zong an rak chiah hmasa nak khua asi.
Bungkhua cu India ramri a lumnak ram a si caah facang le thakbere tambik a chuahnak ram a si. Cu pin ah tiva nga tambik a chuahnak ram a si. Bungkhua cu cathiam tampi, mifim tampi, Bawipa rian ah pasal tha tampi le hlasak thiam minthang hna a hringsor tu khua asi.
